Gdy naruszone zostały przepisy dotyczące zachowania formy zawarcia małżeństwa (forma zwyczajna i nadzwyczajna)
Rola i uprawnienia adwokata kościelnego
„Zachowując prawo stron do tego, by bronić się osobiście, sąd ma obowiązek zatroszczyć się, aby obydwoje małżonkowie mogli bronić swoich praw z pomocą osób kompetentnych, zwłaszcza, jeśli chodzi o sprawy trudne”
„Jeśli obydwoje małżonkowie proszą o stwierdzenie nieważności małżeństwa, mogą powołać sobie wspólnego pełnomocnika lub adwokata”
„Adwokat i pełnomocnik, na mocy swego zadania, są obowiązani bronić praw stron i zachować tajemnicę zawodową”. Zadaniem pełnomocnika jest reprezentowanie strony, przedstawianie sądowi skarg powodowych i rekursów, otrzymywanie jego notyfikacji i informowanie strony o stanie sprawy; to natomiast, co dotyczy obrony, jest zawsze zarezerwowane dla adwokata”
„Strony mogą powołać pełnomocnika różnego od adwokata”. „Każdy może sobie ustanowić tylko jednego pełnomocnika, który nie może zastąpić się innym, chyba, że otrzymał na to wyraźne zezwolenie”. "Można natomiast ustanowić równocześnie kilku adwokatów”
„Pełnomocnik i adwokat przed podjęciem zadania muszą złożyć w sądzie autentyczne zlecenie” Warto również podkreślić, że pewne uprawnienia procesowe przysługują tylko adwokatowi kościelnemu, a nie ma ich natomiast strona. Należą do nich między innymi:
Kanoniczny proces skrócony
List apostolski motu proprio „Mitis Iudex Dominus Iessus” dokonał zmian w Kodeksie Prawa Kanonicznego wprowadzając novum tj. „processus brevior” (proces skrócony).
Proces taki odbywa się przed biskupem diecezjalnym bądź też zrównanym mu w prawie.
Zasadniczym celem reformy wprowadzonej przez Papieża Franciszka, było skrócenie rozpoznania sprawy i usprawnienie procedury w sprawach orzekania o nieważność małżeństwa.
Istotne wydaje się wskazanie, co zresztą często umyka szeregu komentatorów reformy, że nie każda sprawa skierowana do rozpatrzenia przez sąd będzie toczyła się w oparciu o przepisy regulujące skrócony tryb postępowania. Reforma wprowadza kilka przesłanek, które musza zostać spełnione łącznie, aby można zastosować ten rodzaj postępowania.
Pierwsza przesłanką jest wymóg aby żądanie zostało zgłoszone prze obydwie strony, albo przynajmniej przez jedną stronę ale za zgodą drugiej. Wyjaśniając szerzej obydwoje małżonków kierują do Sądku Kościelnego jedną wspólną skargę powodową, albo jedna ze stron nie popiera w sposób wyraźny żądania, ale nie ma nic przeciwko. Zgoda drugiej strony na wniesienie skargi w trybie uproszczonym nie może być wyrażona w sposób konkludentny. Zgoda musi opierać się w jasnym oświadczeniu drugiej strony uczynionym w formie pisemnej lub ustnej.
Kolejną łączną przesłanką prowadzenia sprawy w trybie skróconym jest obowiązek dostarczenia wraz ze skargą powodową, dowodów świadczących w sposób oczywisty o nieważności małżeństwa. Przedstawione dowody muszą wskazywać z bardzo dużym prawdopodobieństwem o możliwości nieważności małżeństwa. Na tym etapie składania skargi dowody te muszą być na tyle mocne, aby wikariusz sądowy uznał je za wystarczające do prowadzenia postępowania skróconego.
Skarga powodowa powinna zostać zredagowana w tożsamy sposób jak skarga do postępowania zwyczajnego, a fakty tam przedstawione powinny zostać w sposób niezmiernie jasny.
Dowody powinny ponadto być tak przedstawione, aby Sąd mógł je zebrać w dostatecznie szybki sposób.
Jeżeli tak sporządzona skarga spełnia wyżej przedstawione warunki, wikariusz sądowy dokonuje jej wstępnej oceny, po czym dekretem podejmuje decyzję, czy skarga będzie rozpatrywana w procesie skróconym czy w procesie zwykłym. Zdarzają się sytuacje, że sama skarga może zostać odrzucona, a stronie przysługuje środek zaskarżenia.
Po przyjęciu sprawy do postępowania skróconego wikariusz postępuje podobnie jak w postępowaniu zwyczajnym. Dekretem określona zostaje formuła wątpliwości oraz wyznaczony zostaje instruktor i asesor. W dekrecie tym dokonuje się wezwania, do wszystkich, którzy powinni uczestniczyć w postępowaniu, które powinno zostać ustalone nie później niż w ciągu trzydziestu kolejnych dni.
Po przeprowadzeniu dowodów na posiedzeniu wyznaczony zostaje termin piętnastu dni na przedstawienie uwag obrońcy węzła oraz ewentualnych wniosków obrończych stron. Po tym terminie akta sprawy przekazywane są do biskupa, który po przeprowadzeniu konsultacji z instruktorem i asesorem, rozpatrzeniu uwag za węzłem oraz ewentualnych uwag obrończych, jeśli uzyska pewność moralną wydaje wyrok w sprawie. Jeśli takiej pewności nie uzyska, przekazuje sprawę do rozpatrzenia w trybie procesu zwykłego. Jeśli biskup w wyroku ustali, że małżeństwo zostało zawarte w sposób nieważny, po bezskutecznym terminie do wniesienia apelacji od wyżej wymienionego orzeczenia strona, o ile wyrok nie zawiera zakazów, może zawrzeć związek małżeński.